اماکن مذهبی در برنامه های رمضانی صرفا قابی زیبا بوده است؟
به گزارش کیت هنری، بعضی از برنامه های رمضانی سال جاری اماکن مذهبی را بعنوان پس زمینه قاب های خود درنظر گرفتند که در یادداشتی به تأثیر این اماکن و انتقال زیبایی یا معنا در آنها پرداخته شده است.
به گزارش کیت هنری به نقل از مهر، صدا و سیما همزمان با ماه مبارک رمضان برنامه های مختلفی را به آنتن رساند و حالا با پایان این ماه میتوان مروری بر برنامه های رمضانی تلویزیون داشت. حسین نوری کارشناس رسانه در یادداشتی به تحلیل فرم، محتوای دینی و جایگاه سرگرمی در برنامه های تلویزیونی ماه رمضان پرداخته است. متن این یادداشت را در زیر می خوانید: «برنامه های تلویزیونی ماه رمضان همواره از مهم ترین تولیدات رسانه ای در کشورهای اسلامی بخصوص ایران بوده اند. رسانه ملی در این ماه تلاش می کند با افزایش تولید و پخش برنامه های مذهبی، فضایی معنوی را برای مخاطب فراهم آورد. دراین میان، استفاده از حرم های مطهر بعنوان پس زمینه بصری و محتوایی برنامه های دینی، یکی از استراتژی هایی است که صداوسیما به کار می گیرد. در کنار آن، برنامه هایی که در استودیوهای تلویزیونی با دکورهای ویژه ساخته می شوند هم اهمیت بالای ی در شکل گیری به تجربه رسانه ای مخاطبان در این ماه دارند. اما پرسش اساسی اینست که آیا این برنامه ها توانسته اند به هدف اصلی خود، یعنی انتقال پیام دینی و ارتقاء معنویت مخاطبان، دست یابند؟ از منظر نظریه های ارتباطی، رسانه های جمعی تنها نقش انتقال دهنده پیام را ندارند، بلکه در شکل گیری به ادراکات، باورها و سبک زندگی مردم هم مؤثرند. نظریه «کاشت» جورج گربنر بیان می کند که تکرار مداوم الگوهای خاص در رسانه ها، می تواند با گذشت زمان برداشت های مخاطبان را نسبت به موضوعات مختلف تغییر دهد. اگر برنامه های مذهبی صرفا در قالبی کلیشه ای و تکراری عرضه شوند، این خطر وجود دارد که مفاهیم دینی در ذهن مخاطب به موضوع هایی غیرجذاب و بی ارتباط با زندگی روزمره تبدیل شوند. دراین میان، فرم و محتوای برنامه های رمضانی نقشی اساسی در تعیین میزان تأثیرگذاری این برنامه ها دارد. استفاده از حرم های مطهر: معنویت یا قاب نمادین؟ یکی از مهم ترین خصوصیت های بعضی از برنامه های رمضانی، استفاده از اماکن مذهبی، بخصوص حرم های مطهر، بعنوان مکان ضبط برنامه است. در نگاه اول، این اقدام می تواند تاثیر مثبتی بر القای حس معنویت به مخاطب داشته باشد. فضاهای مذهبی به علت معماری ویژه، پیشینه تاریخی و بار معنوی بالای خود، می توانند حس روحانیت را تقویت نمایند. اما پرسش مهم اینست که آیا استفاده از این فضاها صرفا جنبه زیبایی شناختی دارد یا این که در خدمت انتقال بهتر پیام های دینی قرار گرفته است؟ بر مبنای نظریه «بازنمایی» استوارت هال، رسانه ها نه تنها حقیقت را منعکس می کنند، بلکه در فرایند تولید و عرضه محتوا، معانی جدیدی هم خلق می کنند. در خیلی از برنامه های رمضانی که در حرم های مطهر ضبط می شوند، مشاهده می شود که از این مکانها صرفا بعنوان یک قاب بصری جذاب استفاده شده است، بی آن که ارتباطی واقعی بین فضای برنامه و محتوای آن برقرار باشد. در چنین برنامه هایی، گویی حرم تنها نقش یک پس زمینه تزئینی را ایفا می کند و محتوای برنامه بدون توجه به معنای خاص این مکان ها، همچنان در همان قالب های مرسوم و خطابه ای عرضه می شود. برخی برنامه ها از فرصت حضور در این فضاها بهره برده و توانسته اند مفاهیم دینی را با استفاده از محیط حرم، بشکلی عمیق تر و تأثیرگذارتر منتقل کنند. در این برنامه ها، ارتباط معناداری بین محتوا، نحوه اجرا و فضای معنوی حرم بوجود آمده و مکان برنامه نه تنها پس زمینه ای زیبا، بلکه بخشی از پیام برنامه بوده است. برنامه های استودیویی و محتوای عمیق تر دینی در نقطه مقابل برنامه های تولیدشده در حرم های مطهر، برخی برنامه های رمضانی در استودیوهای تلویزیونی ضبط شده و از امکانات بصری و فنی برای جلب توجه مخاطب استفاده می نمایند. در این برنامه ها، دکور، نورپردازی، استفاده از جلوه های ویژه و حتی بهره برداری از روشهای فنی جدید رسانه ای می تواند به غنای بصری برنامه کمک نماید. اما نکته مهم اینست که بعضی از این برنامه ها، علیرغم نبود یک پس زمینه مذهبی واقعی، توانسته اند از نظر محتوایی موفق تر از برنامه هایی باشند که در اماکن مذهبی ساخته شده اند. یکی از خصوصیت های مثبت این برنامه ها، امکان برنامه ریزی بهتر برای گفتگوهای عمیق و مباحث تحلیلی است. در برنامه های استودیویی، امکان گفتگوهای آزاد، دعوت از کارشناسان مختلف، استفاده از مستندات و بهره برداری از روش های روایی متنوع وجود دارد. این امر سبب می شود که محتوای این برنامه ها از سطح فراتر رفته و جنبه تفکر برانگیزتری پیدا کند. سرگرمی در برنامه های رمضانی: لزوم یا چالش؟ یکی از مهم ترین چالش های برنامه سازی مذهبی در ماه رمضان، توازن میان محتوای دینی و عناصر سرگرمی است. رسانه ها برای جذب مخاطب، ناگزیر به استفاده از روشهای فنی جذاب سازی محتوا هستند. از این رو، در خیلی از برنامه های رمضانی، استفاده از عناصر سرگرمی مانند مسابقات، طنز، نمایش های نمایشی و اجرای هنری دیده می شود. بر مبنای نظریه «اقناع» کارل هاولند، پیام های رسانه ای زمانی بیشترین تاثیر را دارند که نه تنها از لحاظ محتوایی غنی باشند، بلکه از نظر شیوه عرضه هم جذابیت کافی داشته باشند. در سالهای اخیر، برخی برنامه های رمضانی با تشکیل بخش های سرگرم کننده توانسته اند مخاطبان بیشتری جذب کنند، اما در بعضی موارد، این جنبه های سرگرمی چنان بر محتوای دینی غلبه یافته که اصل برنامه از هدف اولیه خود فاصله گرفته است. برای نمونه، برخی برنامه های گفتگو محور که در آنها چهره های شناخته شده فرهنگی و هنری حضور دارند، به علت لحن صمیمی و فضای غیررسمی خود توانسته اند مخاطبان زیادی جذب کنند. اما در مواردی هم دیده شده که این برنامه ها بیش از اندازه بر جنبه های غیرمذهبی متمرکز شده و از هویت رمضانی خود فاصله گرفته اند. نمونه های موفق استفاده از حرم و استودیو در برنامه های رمضانی با بررسی نمونه های مختلف برنامه های رمضانی، میتوان به تفاوت های مهم در نحوه ی استفاده از فضاهای مذهبی و استودیویی پی برد. برخی برنامه ها که در حرم های مطهر ضبط شده اند، توانسته اند با استفاده از فضای معنوی این اماکن، تأثیرگذاری بیشتری بر مخاطبان داشته باشند. بعنوان نمونه برنامه «پناه» شبکه دو سیما که در زمان افطار از حرم مطهر امام رضا (ع) پخش گردید. به جای استفاده از گنبد و حرم بعنوان یک قاب تصویر پس زمینه؛ در قسمت های گوناگونی با استفاده از حضور مجری در صحن و رواق در ارتباط های زنده در بین مردم، استفاده از دوربین های مختص برنامه برای عرضه قاب های تصویری نمای نقطه نظر در بین مردم و ایجاد حس حضور برای بیننده، به شکل زنده توانست حرم را به یک عنصر فعال و حاضر در برنامه تبدیل کند. در مقابل، برخی برنامه های استودیویی، مانند برنامه «محفل» که در زمان افطار از شبکه سه سیما پخش شد؛ علیرغم نداشتن پس زمینه مذهبی (اجرا در حرم های مطهر) به علت غنای محتوایی و استفاده از روشهای فنی رسانه ای مناسب، توانست دو عنصر محتوا و جذابیت را به شکل همزمان ارائه نماید. به صورتی که تمام بخش های برنامه در ارتباط با تلاوت یا تفسیر و یا قصه های در ارتباط با قرآن بود اما مخاطب باز هم مشتاق تماشای قسمت های بعدی و بخش های دیگر برنامه است. برنامه های تلویزیونی ماه رمضان، چه در فضای حرم های مطهر و چه در استودیو، زمانی موفق خواهند بود که میان فرم، محتوا و نیازهای مخاطب تعادل برقرار کنند. استفاده از اماکن مذهبی بعنوان پس زمینه بصری، تنها در صورتی پرارزش است که با محتوای مناسب همراه شود. از طرفی، برنامه های استودیویی هم می توانند در صورت داشتن محتوای تفکر برانگیز و شیوه عرضه جذاب، تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند. همینطور خروج از کلیشه های رایج و بهره برداری از شیوه های نوآورانه در عرضه پیام های معنوی باعث می شود تا این برنامه ها بتوانند تأثیری ماندگار در ذهن و دل مخاطبان ایجاد کنند.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان کیت هنری در مورد این مطلب