گذر آقا نجفی در پاسكاری میان تخریب و مرمت
كیت هنری: ایسنا/اصفهان سه تن از ساكنانِ بافت تاریخی میدان نقش جهان كه هنوز خانه هایشان تخریب نشده اما بیشتر از 10 سال است كه میان انبوهی از خرابه ها گرفتار شده اند، به همراه برخی از اعضای سمن ها و كنشگران میراث فرهنگی، در یك نشست، از مشكلاتی گفتند كه ایجاد «گذر آقا نجفی» موجب و بانی آن شده است.
نشست فانوس، با موضوع «روشنگری پیرامون دو پروژه‌ی مهم شهر؛ گذر آقا نجفی و مرمت مسجد شیخ لطف الله» به همت بنیاد مردم نهاد تاریخ، فرهنگ و تمدن آریا از عصر تا شام ۲۹ بهمن ماه در سالن اجتماعات سرای ورزشكاران انجام شد.
علی قهرایی، نماینده‌ی تشكل های مردمی اصفهان در این جلسه سخنش را با خوانش جملات ابتدایی سفرنامه ناصرخسرو درباره‌ی اصفهان آغاز كرد و اظهار داشت: متأسفانه در طول سالیان اخیر، نه دیگر در اصفهان جوی آب روان و سردی هست و نه آب وهوای خوش دارد و این معلولی جز سوء مدیریت و انفعال مردم ندارد كه سبب شده اصفهان كه موزه ای به بزرگی یك شهر بود، به شهری با مسائل بسیار بدل شود؛ مسائلی كه آمدوشد دولت ها هم نتوانسته آنرا حل كند و ما هر روز عقب تر می رویم.
وی افزود: اهمیت میراث فرهنگی بر كسی پوشیده نیست و هر چه كشورها میراث غنی تری داشته باشند، در عرصه بین الملل موفق ترند. در واقع كسانی می توانند دیپلماسی قوی تری داشته باشند كه پشتوانه فرهنگی اجتماعی دارند. این پشتوانه جز با پیشینه و بیشینه به دست نمی آید و ما پیشینه را داریم اما در بیشینه عقب افتاده ایم.
نماینده تشكل های مردمی اصفهان تصریح كرد: سال ۱۳۹۸ كه چهل ستون اصفهان ثبت جهانی شد، شهر سن پترزبورگ میزبان اجلاس جهانی یونسكو بود و استاندار وقت كه در این نشست شركت داشت بعد از بازگشت، جلسه ای برگزار كرد و پرسید: چگونه سمن ها اجازه می دهند مترو دل تاریخ اصفهان را بشكافد و از آن عبور كند؟ درحالی كه در شهر سن پترزبورگ حتی اجازه نمی دهند یك تیر چراغ برق نصب شود و می گویند قدرت و اصالت این شهر تاریخی باید حفظ شود.
قهرایی اشاره كرد: معمولاً گفته می شود كه سمن ها با توسعه مخالفند درحالی كه چنین نیست. در دیگر كشورهای دنیا كه تمدنی همپای ایران دارند به خوبی از میراث خود حراست می كنند و گردشگری آنها سالانه میلیاردها دلار برایشان درآمد دارد و اینجا ما داریم آثارمان را با دست خودمان یكی یكی نابود می نماییم.
وی با ابراز این عقیده كه ازجمله این نابودی ها محور شرقی میدان نقش جهان است كه از آن چیزی باقی نمانده، مدعی شد: شهرداری اصفهان بعضاً بدون هماهنگی میراث فرهنگی و شبانه، دست به كار شده و خانه های صفوی و حتی سلجوقی این بافت سنتی شهر را تخریب كرده است. جای خوشبختی دارد كه با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی طرح راه اندازی گذر آقا نجفی از دستور كار خارج شده اما در حال حاضر اصفهان مانده و یك خرابه كه باید ساماندهی گردد.
نماینده تشكل های مردمی اصفهان اشاره كرد: بنیاد تاریخ، فرهنگ و تمدن آریا كاری كه وظیفه شهرداری بود انجام داد و برای ساماندهی این محور فراخوانی را منتشر نمود. هفت طرح جامع از طرف متخصصان شهرسازی طی این فراخوان ارسال شد و تقاضای ما این بود كه طرح ها به نام افراد در شورای اداری عنوان و ثبت گردید و امیدواریم كه با هماهنگی معاونت عمرانی و استانداری این مهم به وقوع بپیوندد.
قهرایی با معرفی اعضای پنل گذر آقا نجفی افزود: فریماه هوشیار، پژوهشگر و كارشناس ارشد مرمت، احسان رعنایی، فعال میراث فرهنگی، خانم ردانی پور و خانم و آقای مرتضوی از اهالی محله‌ی شرقی میدان نقش جهان در این جلسه درباره‌ی «گذر آقا نجفی صحبت می كنند و ما با مكاتبه از مسئولان در رابطه با دو پروژه گذر آقا نجفی و مرمت گنبد شیخ لطف الله تقاضا كردیم نمایندگان خودرا برای پاسخ به پرسش ها به این جلسه اعزام كنند اما این مهم به وقوع نپیوست و خودشان مایل نبودند در جلسه حاضر باشند. با این وجود از همه خواهش می كنم اگر نام مسئولی كه در جلسه غایب است ذكر می شود، شأنیت آن رعایت شود.
یك گذر و چند آسیب
سپس فریماه هوشیار كه سال ۱۳۹۲ در محدوده شرقی پشت میدان نقش جهان مطالعات میدانی انجام داده بود، اظهار داشت: در طرح جامع و تفصیلی كه سال ۱۳۸۵ تهیه شده، راه اندازی گذر آقا نجفی پیش بینی نشده بود. در این نقشه ها زمین بایری در قسمتی از محدوده‌ی شرقی پشت میدان نقش جهان دیده می شد كه متعلق به اوقاف بود و بعد تبدیل به ساختمانی برای حوزه علمیه شد.
این دانش آموخته مرمت افزود: پس از این ساخت وساز بود كه بحث خیابان سازی در پشت میدان عنوان شد و با تخریب و آزادسازی ۱۲ هزار و ۴۰۱ مترمربع از فضای پشت میدان نقش جهان، خیابانی با عرض ۲۰ متر به وجود آمد كه مشكلاتی را برای بافت تاریخی محله ایجاد كرد.
وی با اشاره به این مشكلات اشاره كرد: درهم تنیدگی بافت تاریخی پشت میدان نقش جهان با مداخله ها به هم ریخته و علاوه بر مشكلاتی كه به خاطر نبود لطمه شناسی كالبدی برای بنای تاریخی همواره گریبان گیر آن است، تخریب ها اهالی محل را به صورت روانی تحت فشار قرار داده و آنها نمی دانند خانه شان خراب می شود یا نه.
هوشیار اضافه كرد: كیفیت بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان از هر لحاظ پایین آمده، شبكه معابر آن گرفتار مشكل شده و عناصر نامطلوبی به آن اضافه شده است. در سال ۱۳۹۲ كه مطالعات میدانی روی این محدوده انجام دادیم، ۲۱ درصد از بناهای موجود در آن كلنگی و مخروبه، ۶۳ درصد متوسط و ۸ درصد باكیفیت خوب بود اما توجهی به این لطمه ها نشد كه هیچ، بازار سیاهی نیز به وجود آمد و افرادی كه می دانستند در طرح گذر آقا نجفی، كدام خانه‌ی دارای ارزش تاریخی بر خیابان قرار می گیرد، آنرا از مالك خریده بودند و این سوداگری نیز اهالی محل را می آزارد.
این دانش آموخته مرمت، مهاجرت افراد حاشیه شهر را نیز از دیگر مشكلات خانواده های اصیل ساكن در پشت میدان نقش جهان دانست كه موجب ایجاد ناامنی در این بخش از شهر شده است.
وی اشاره كرد: در كشورهای دیگر هر اثر تاریخی حریم دارد و وقتی چشم اندازش را از بالا نگاه می كنید، به شما آرامش می دهد اما حالا اگر بالای میدان نقش جهان بروید ناخودآگاه به خاطر آشفتگی های بصری این بخش از بافت، روی خودرا برمی گردانید چون مداخله ها خط آسمان را از بین برده و ایزوگام كردن پشت بام ها و ساخت وسازهای ناهمگون با بافت، منظره زشتی را به وجود آورده است.
احسان رعنایی، فعال میراث فرهنگی نیز در این جلسه اظهار داشت: مشكلاتی كه پشت میدان نقش جهان به وجود آمده تلفیقی از لجاجت و نابلدی نسبت به پروژه های شهری است كه موجب می شود مسئولان هم نتوانند به درستی با این منطقه برخورد كنند و هم نپذیرند كه چنین اتفاقی از طرف دیگران بیفتد.
وی افزود: خطری كه نه تنها درباره‌ی چهارباغ و گذر آقا نجفی و مرمت گنبد شیخ لطف الله بلكه بطور كل درباره اصفهان هست، رفتار مدیریت شهری در برخورد باارزش های شهری، تاریخی، مردمی و... است.
رعنایی اشاره كرد: گاهی دانشجویان و دیگران از ما می پرسند مگر می شود كه پشت میدان نقش جهان خیابان بكشند، یا با چهارباغ چنان كنند و به فلان عرصه تاریخی دست اندازی كرده و آنرا صاف كنند و به جایش یك پاساژ نوساز بی مدلول راكد بسازند؟ و ما در پاسخ می گوییم كه در برخورد با این مجموعه های مدیریتی كه مبنای تصمیمات شان خوشایندهای این جناح و آن جناح است نباید به دنبال تحلیل كارشناسی بگردیم.
رعنایی اضافه كرد: تا زمانی كه گفتگو و اطلاع رسانی و خواست از طرف مردم و مسئولان به شكل دوطرفه نباشد رسیدن به یك نقطه مشترك امكان پذیر نیست و سمن ها و خبرنگاران و پویش نه به گذر آقا نجفی ثابت كردند كه در مورد مسئله پشت میدان نقش جهان حاضر به همكاری هستند.
وی با شرح این همكاری اظهار نمود: ۳۰ دی ماه ۱۳۹۷ مصوبه كمیسیون ماده پنج، شهرداری را ملزم به ارائه طرح ساماندهی برای محدوده شرقی پشت میدان نقش جهان كرد و متأسفانه در این مصوبه ذكر نشد كه با مشاركت كارشناسان و نظرسنجی از اهالی محل این طرح تنظیم شود بااین حال بنیاد تاریخ، فرهنگ و تمدن آریا كه یك سمن میراثی است، با دیدن تعلل ها، فراخوان داد و از ۲۵ كارشناس شهرسازی هفت طرح را برای ساماندهی این محدوده دریافت كرد؛ كاری كه برای نخستین بار توسط یك ان جی او انجام می شد.
این فعال میراث فرهنگی اشاره كرد: وزارتخانه با دیدن همت این سمن از بنیاد تاریخ، فرهنگ و تمدن آریا دعوت كرد تا در نشست كمیته فنی شورای عالی معماری و شهرسازی حضورداشته باشند و درباره‌ی این هفت طرح حرف بزنند اما وقتی وارد این جلسه شدیم فهمیدیم كه چرا مدیریت شهری تمایل ندارد طرح های خودرا به كارشناسان دیگر بسپارد.
وی با بیان این ادعا كه ما در این نشست فردی را دیدیم كه كارمند شهرداری است و عمده‌ی طرح ها مثل چهارباغ و... به او سپرده شده، ابراز عقیده كرد: بدین سبب چرا باید شهرداری اصفهان می پذیرفت كه فراخوان بدهد تا كارشناسانی خارج از مجموعه خود برای ساماندهی گذر فكری كنند.
رعنایی با انتقاد از جامعه شهرسازی اظهار داشت: اگر آنها جدیت داشتند وضعیت شهرسازی این گونه نبود و از طرف دیگر نبود پذیرش و فهم مشاركت پذیری در مدیریت شهری نیز موجب به وجود آمدن گره ای شده كه بزرگ ترین ضرر آن غیر از اصفهان متوجه اهالی ساكن در محدوده‌ی شرقی پشت میدان نقش جهان است و امروز می بینیم كه آنها بیشتر از ۱۰ سال است با بلاتكلیفی و سردرگمی مواجه اند.
بعد از سخنان رعنایی، كلیپ مستندی پخش گردید كه حاوی اطلاعاتی درباره پروژه گذر آقا نجفی بود.
تمنای ساماندهی
مهدی مرتضوی، از اهالی منطقه شرقی پشت میدان نقش جهان بعد از پخش این كلیپ اظهار داشت: زمانی كه بحث تخریب ها در این منطقه آغاز شد اصلاً بحث تاریخی بودن یا نبودن خانه ها مطرح نبود و فقط بحث بر سر این بود كه آیا شهرداری این خانه ها را به قیمت می خرد یا در حق اهالی اجحاف می شود؟
وی افزود: مادر من و من، طی این سال ها بسیار استقامت كردیم. سال ۱۳۸۶ همه‌ی كارها تا امضای نهایی رفته بود و چك واریز پول به دادستانی برای تخریب منزل مادرم صادرشده بود اما ما وكیلی گرفتیم و چهار میلیون تومان هزینه كردیم تا در دیوان عدالت اداری تهران این قضیه را پیگیری نماییم.
مرتضوی اشاره كرد: درنهایت فقط به این خاطر كه اسم مادر من در احضاریه ها نبود حكم تخریب باطل شد و جلوی بقیه تخریب ها را هم گرفت. آنها به بهانه ساخت بناهایی دیگر حكم تخلیه خانه ها را می گرفتند. بعد كه ما به قاضی ثابت كردیم مستنداتشان درست نیست و كار به مصوبه كمیسیون ماده پنج رسید تازه اسم میراث و ارزش تاریخی بافت و خانه ها به میان آمد درحالی كه قبل از آن ما یك پایمان در شهرداری و مسكن و شهرسازی و یك پایمان در میراث اصفهان بود و همه می گفتند این یك گذر ۱۶ متری و مورد تائید است.
این شهروند اضافه كرد: تا این كه یكی از مسئولان یونسكو برای بازدید از میدان نقش جهان آمده بود و مادرم متوجه شد و در آن گیرودار صدایش را به گوش او رساند. مسئول مربوطه به مادرم گفته بود بروید آبروی ما نرود بعد رسیدگی می نماییم و تا امروز ما مصیبت های زیادی داریم كه همه اعضای پنل به آن اشاره كردند.
وی تصریح كرد: اگر این محدوده خیابان شده بود به ضرر ما نبود اما ما ایستادگی كردیم و عاجزانه خواهش می نماییم كه تمام تلاشتان را برای ساماندهی و رسیدن این محله به اصالتش انجام بدهید. ما امروز بلاتكلیفیم و به چشم دیدیم كه یك نفر می گوید تخریب ها به اتمام رسید اما فردا با بولدوزر می آیند و خراب كردن را از سر می گیرند.
مرتضوی با بیان یك خاطره وضع بغرنج این محله را برای حاضران چنین تشریح كرد: چند روز پیش یكی از گله داران پایین دست شهر برای قربانی به این منطقه آمده بود و پس از انجام كار به من گفت باید یك دفعه زن و بچه ام را بیاورم و اینجا را نشانشان بدهم تا ناشكری آنجا را نكنند چون دو سال است به من می گویند برویم وسط شهر زندگی نماییم اما نمی دانند این وضع وسط شهر است.
یك آزارِ طولانی
مادر شهید ردانی پور، از دیگر ساكنان محله پشت میدان نقش جهان نیز اظهار داشت: خانه ما ثبت میراث فرهنگی است اما تمام خانه های دوروبرمان خراب شده. چند وقت یك دفعه مسئولی می آید می گوییم وضع خراب است اما هیچ اتفاقی نمی افتد. باور كنید قبرستان تخت فولاد قشنگ تر و به سامان تر از محل زندگی ماست.
وی افزود: شب ها اراذل در این محله گشت می زنند و... سگ و گربه و موش هم تا دلتان بخواهد هست. من می گویم گردشگر ها فیلم می گیرند و بعد در خارج پخش می كنند و می گویند این وضعیت بافت تاریخی اصفهان است و آبروی ایران می رود. مسئولان ۲۴ ساعت میهمان ما باشند و ببینند این وضعیت را تاب می آورند؟
این مادر شهید اشاره كرد: در روزهای عید به حدی ترافیك این محل بد می شود كه پسرم می گوید خوب است عیدها خانه را ترك نماییم. اقوام ما تصمیم گرفته اند پس از ۱۳ به در از ما دیدوبازدید كنند چون اینجا گیر می افتند. این چه وضعیتی است كه برای ما درست كرده اند؟ كی این وضعیت درست می شود؟ ما ۱۵ سال است كه در مضیقه و آزاریم.
نقدی به بعضی از سمن ها
در این لحظه، قهرایی، نماینده تشكل های مردمی استان اصفهان با اشاره به اینكه سمن های حوزه میراث فرهنگی كم تعداد نیستند اظهار داشت: این سمن ها به صورتی مقصر فرعی این مسائل اند چون بعضی از اعضای آنها با نفوذ به بدنه شهری می توانستند جلوی این وضعیت را بگیرند اما در موقعیت شغلی و سازمانی خود حل شدند و كنشگری شان را از یاد بردند درحالی كه همه ما باید در چنین جایگاهی بیشتر احساس مسئولیت نماییم.
یك پرسش و چند پاسخ
نماینده تشكل های مردمی استان اصفهان از حاضران خواست اگر سؤالی درباره گذر آقا نجفی از اعضای پنل دارند بپرسند و یكی از افراد كه خودرا بهروز داراب زاده و از دانشجویان رشته شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان معرفی نمود اظهار داشت: ما كلاسی با معاون شهرداری اصفهان داشتیم و درباره گذر از او پرسیدیم كه گفت چرا سمن هایی كه از سال ۱۳۸۹ مشغول فعالیت هستند از بهمن ۱۳۹۷ آغاز به آه و فریاد كردند؟ اگر شما می گویید كه تصمیم ها برمبنای بازی سیاسی گرفته می شود من فكر می كنم حركت سمن ها هم سیاسی است. آقای معاون می گفت تخریب ها پیش از مدیریتش انجام شده پس چرا حالا ان جی او ها جلسه برگزار كرده اند و مسائل چهارباغ و كاخ جهان نما و گذر را بررسی می كنند. مگر امروز این مشكل ها به وجود آمده است؟
سمیه قنبری، خبرنگار حوزه میراث فرهنگی به این فرد پاسخ داد: آقای معاون باید علت نپرداختن سمن ها به مسئله گذر را در آن سال ها از كسانی بپرسد كه آن زمان در رأس و عضو فعال سمن های میراثی بودند و الآن در بدنه شهرداری مسئولیت دارند. اگر كوتاهی در آن زمان صورت گرفته از جانب همین دوستان بوده است. حرف معاون درباره تخریب ها درست است. در سال ۱۳۹۳ و پیش از كمیسیون ماده پنج، مسئول مربوطه ۷۰ درصد از زمین های این محدوده پشت میدان نقش جهان را آزادسازی كرده و به آن افتخار هم می كند اما اگر او اشتباه كرده چرا آقای معاون كه قدرت اجرایی هم دارد بر این اشتباه اصرار دارد؟
داراب زاده، جواب داد: تخلف هایی كه قبلاً صورت گرفته سر جای خود، اما همین كه الآن شما می توانید جلسه بگذارید و نقد و بررسی كنید خاصیت خوب مسئولان است كه می شنوند. ما از آقای معاون برای حضور در دانشگاه دعوت كردیم و قبول كردند، قبلاً مسئولان این خاصیت را نداشتند.
قهرایی نیز وارد این بحث شد و خطاب به این دانشجو اظهار نمود: سازمان های مردم نهاد به صورت قانونی از سال ۱۳۸۹ فعالیت داشتند اما تا سال ۱۳۹۲ مسئولان آنها را به رسمیت نمی شناختند و تصور اجازه برگزاری جلسه نقد و بررسی را درباره‌ی مسائل به آنها نمی دادند. بدین سبب قسمتی از خاموشی سمن ها در آن سال ها به این برمی گردد. ضمن این كه ما در كلیپ به مسئولان گذشته هم اشاره كردیم و كاری به استراتژی كسی نداریم. علاوه بر این نقش فضای مجازی را در رسیدن صدای سمن ها به گوش مردم نادیده نگیرید.
هوشیار در ادامه‌ی این بحث اظهار داشت: پویش ها از سال ها پیش در دنیا فعال بودند اما ما از دنیا عقبیم. جای شكرش باقی است از زمانی كه استارت این پویش ها كلید خورده جلوی بعضی تخریب ها گرفته شده اما آن قدر حجم تخریب ها در میراث استان اصفهان بالاست كه هر شهروندی باید مثل یك كنشگر میراث و خبرنگار میراث وارد عمل شود و برای حفظ میراثش بجنگد.
خانم مرتضوی، نیز اظهار نمود: من یك زن خانه دارم.. وقتی دیدم دارند پشت میدان نقش جهان خیابان كشی می كنند با خودم گفتم چطور عبور ماشین از میدان برای آن ضرر دارد اما اینجا و دقیقاً در ۵۰ متری میدان اگر ماشین ها عبور كنند ضرری ندارد. من بارها به كافی نت رفتم و برای مدیر میراث نامه نوشتم و فرستادم اما می گفتند بی رنگ است، به دستم نرسیده، باردیگر بفرستید! چطور است كه یك زن خانه دار می فهمد نباید نزدیك میدان نقش جهان خیابان باشد اما مسئولان نه؟
هم چنین، رعنایی خطاب به این دانشجو اظهار داشت: سؤال شما سؤال خیلی هاست. اول این كه فضای مجازی را دست كم نگیرید كه بااینكه تشكل جدی نداریم اما فعالیت داشته ایم و فضای مجازی آنرا به چشم شما نیاورده. دوم اینكه فریب این قاعده‌ی "ما نبودیم قبلی ها بودند" را نخورید چون بسیاری از افرادی كه قبلاً در به وجود آمدن این مسائل نقش داشتند هم اكنون هم در این سیستم به كار خود ادامه می دهند و سوم این كه هیچ مدیر لایقی كه می خواهد كار درستی انجام بدهد نمی گوید چون قبلی ها اشتباه كرده اند من آنرا ادامه می دهم.
وی افزود: ما هفت طرح ساماندهی این محدوده را به شهرداری دادیم و در این شش ماه نشانه ای از پذیرش ندیده ایم بدین سبب این نشان میدهد ماجرا چیز دیگری است.
منتظر واكنش استانداری هستیم
قنبری نیز اشاره كرد: در دوره‌ی استانداری آقای ذاكر اصفهانی ما تا نیمه شب درباره‌ی مسائل میراثی با ایشان جلسه داشتیم و سه اثر تاریخی اصفهان در همین دوره ثبت جهانی شد و الان این همه اتفاق تلخ در شهر رخ داده و آقای جهانگیری در تهران واكنش نشان میدهد اما از استاندار اصفهان چیزی نشنیده ایم.
منبع: كیت هنری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب