وقتی از ادبیات سوئیس حرف می زنیم، از چه حرف می زنیم؟
كیت هنری: كتی زرنگین، نویسنده ی سوئیسی، در نشست شهر كتاب ضمن خواندن بخشی از رمان خود، درباره ی مفهوم چندگانه «ادبیات سوئیس» و وضعیت نشر و نویسندگی در ادبیات امروز سوئیس سخن گفت.
به گزارش كیت هنری به نقل از ایسنا بر مبنای خبر رسیده، این نشست با توضیح كوتاه لیلی حائری، مدیر آژانس ادبی كیا، در مورد فعالیت این آژانس ادبی شروع شد. حائری توضیح داد كه هدف این آژانس ادبی معرفی آثار ایرانی به ناشران خارجی و معرفی آثار خارجی به ناشران ایرانی است. وی دو راهكار اجرایی این آژانس را، معرفی نویسندگان و تصویرگران ایرانی به ناشران خارجی و همكاری با بنیادهایی كه در كشورهای مختلف برای پشتیبانی از زبان تأسیس شده اند عنوان نمود.
پس از آن علی عبداللهی، مترجم و شاعر، درباره ی كتی زرنگین اظهار داشت: زرنگین شاعر، نویسنده و پژوهشگر، متولد ۱۳۴۳ در تهران است. از پانزده سالگی به سوئیس رفته و در آنجا اقامت داشته است. تحصیلاتش را تا مقطع دكتری در رشته ی ادبیات و فلسفه ی آلمانی و رشته ی ادبیات تطبیقی به آخر رسانده است. دوره ی روان تحلیلگری را گذرانده است. مؤسس سمینار لاكان در زوریخ در بنیاد تحقیق در آثار لاكان است. همینطور بنیانگذار و به مدت سه سال مدیر جشنواره ی بین المللی شعر بازل است. چند مجموعه شعر، تعدادی كتاب علمی در زمینه ی روان شناسی، و تحقیقات ادبی در قالب مقاله و جستار در مطبوعات از او به چاپ رسیده است. رمان «خایا» در سال ۲۰۱۷ از او انتشار یافته كه این اثر در آلمان و اتریش بسیار مورد استقبال قرار گرفته و بورسیه ای برای نویسنده به ارمغان آورده است.
او درباره ی رمان «خایا» اظهار داشت: رمان در مورد زندگی دختری متولد ایران است كه می خواهد نویسنده شود. قهرمان داستان كه در كودكی در تهران زندگی می كرده به خارج سفر می كند. در این كتاب دو بحث عمده بررسی شده است: یكی پدیده ی دوزبانگی و تاثیر پدیده ی مهاجرت بر نوشتار به زبان دیگر و دیگری وضعیت بازار ادبیات و زدوبندهای پشت پرده ی آن و فرایند شكل گیری بازار ادبیات. از عناصر داستان می توان به كنایه، طنز، هجو و هزل اشاره نمود. زبان رمان خیلی خوب و دلنشین است.
بعد از آن زرنگین بخشی از رمان خویش را به زبان اصلی خواند كه عبداللهی آن را به فارسی برگرداند. وی در ادامه درباره ی مسائل نویسندگان زن در سوئیس، اظهار داشت: بیان این مساله پیچیده است؛ چون كه بدون عرضه ی تعریفی از ادبیات در سوئیس ناممكن است. یكی از اساسی ترین و بزرگ ترین مسائل ادبی سوئیس این است كه ایده ی ادبیات ملی در این كشور بسیار دیر شكل گرفته است. در واقع سوئیس به منزله ی یك ملت در سال ۱۲۹۱ شكل گرفت. هم اكنون، سوئیس چهار زبان رسمی دارد كه یكی از این زبان ها فقط در یك استان به كار می رود. با وجود تلاش دولت برای نگهداشتن تعادل و تولید ارتباط بین این بخش های ناهم زبان، باز هم زبان مثل یك دیوار است. پس ارجاع به ادبیات سوئیس باید دقیق تر باشد؛ در واقع باید مشخص نماییم از ادبیات كدام بخش سوئیس حرف می زنیم. در این كشور بخش هایی آلمانی زبان و بخش هایی فرانسوی زبان اند و با این تفاوت زبانی از نظر فرهنگی هم از هم جدا شدند. قسمت آلمانی زبان بیشتر به اتریش و آلمان و قسمت فرانسوی زبان بیشتر به فرانسه و كشورهای فرانسوی زبان مثل كانادا نزدیك است.
او ادامه داد: ادبیات بخش آلمانی زبان بیشتر بر ادبیات آلمان متمركز است. از دیگر سو، با برچیده شدن آلمان شرقی، این تقسیم بندی هم در ادبیات آلمانی از میان برداشته شد. در نهایت، قسمت آلمانی زبان سوئیس از هر نظر قوی تر است؛ چه از نظر سیاسی و چه از نظر ادبی. گرچه دولت هیچ گونه سوگیری ای برای تقویت زبان آلمانی ندارد
زرنگین اضافه كرد: امروز سوئیس هم به ادبیات خودش توجهی نمی نماید. یكی از علت های آن این است كه خیلی از استادانی كه زبان و ادبیات آلمانی را در سوئیس تدریس می كنند، آلمانی اند. طبیعی است كه این استادان علاقه ی چندانی به ادبیات و زبان سوئیسی ندارند. پس در دانشگاه، آموزش نظری ادبیات سوئیسی كم است. افزون بر آن، در كشورهایی نظیر آلمان یا فرانسه، در قرن نوزدهم زنان سالن های ادبی ای را بنیان گذاری می كردند و نویسندگان و فیلسوفان و افرادی از این قبیل را گردهم می آوردند، در حالیكه چنین سنتی در سوئیس وجود نداشته است.
او درباره ی وضعیت ادبیات آلمانی در سوئیس، اظهار داشت: علاقه به ادبیات آلمانی در سوئیس رو به افول است. تعداد دانشجوهای ادبیات آلمانی در قسمت های فرانسوی زبان رو به كاهش است. از جانب دیگر، در قسمت آلمانی زبان، ادبیات فرانسوی، ایتالیایی و اسپانیایی همچنان قوی است. افزون بر این، حرف زدن به زبان محلی هم در سوئیس مشكل بوجود می آورد. قسمت آلمانی زبان سوئیس به آلمانی فصیح صحبت نمی كنند. زبان نوشتاری آلمانی فصیح است، اما زبان گفتاری محلی است. این در نوشتن برای سوئیسی ها مشكلاتی بوجود می آورد.
عبداللهی ضمن تأیید گفته های زرنگین در مورد اهمیت مساله ی لهجه برای نویسنده ی آلمانی زبان، در این راستا به مقاله ای از پیتر بیكسل با عنوان «ادبیات ملی سوئیس چیست؟» اشاره نمود كه با ترجمه ی وی در مجله ی ترجمه در دسترس علاقه مندان قرار دارد. همینطور به این نكته اشاره نمود كه اگر نویسنده ای افغان بخواهد در ایران خوانده شود، بایستی زبانش را تعدیل كند؛ نویسنده ی سوئیسی هم برای بیشتر خوانده شدن باید گرایشی به زبان آلمانی داشته باشد.
زرنگین به رقابت در بازار آلمان اشاره نمود و اظهار داشت: رقابت در بازار آلمان بسیار شدید می باشد و در این بازار، كسی منتظر نویسنده ای از آلمان و سوئیس نیست. از دیگر سو، ناشر آلمانی پخش وسیع تری دارد و برای هر نویسنده ی سوئیسی یافتن ناشری آلمانی خوش اقبالی است. از سال های دهه ی ۶۰ با پدیده ی تازه ای در بین نویسندگان سوئیسی روبه رو شدیم؛ اینكه بیشتر نویسندگان درباره ی سوئیس می نویسند. گویی از این زمان، نوعی بازگشت به خود در بین نویسندگان شكل گرفت. حالا كلماتی مانند وطن، اهمیت بالایی یافته است. از دیگر سو، این مساله برای جالب شدن نویسندگان سوئیسی در سایر كشورها هم مهم شده است. افزون بر اینها، بازار ادبیات هم این مساله را تشدید می كند. چون كه امروز بازار ادبیات در كشورهای اروپایی شبیه به سیرك شده است. نویسنده به چیزی شبیه اسب سیرك تبدیل گشته است؛ طوری كه ناشر روی فردی سرمایه گذاری می نماید كه از فروش آثارش مطمئن است. گویی مساله خرید و فروش اشخاص مطرح است!
این نویسنده با اشاره به این كه مسائل ذكرشده مساله ی ادبیات در سوئیس را پیچیده تر می كند، خاطرنشان كرد: چالش های زنان در این میان بسیار كوچك به نظر می رسد. می توانم بگویم كه مساله ی مهاجرت در آثار نویسندگان زن سوئیسی بسیار پررنگ است. تقریباً تمام زنان نویسنده ی سوئیسی ای كه می شناسم مهاجر بوده اند. باید توجه داشت كه سوئیس خیلی دیر به زنان حق رأی داد؛ چیزی حدود 9 سال بعد از ایران. افزون بر این، در قرن نوزدهم زنان در ادبیات سوئیس، به ادبیات كودك محدود شده بودند. حتی در اوایل قرن بیستم فقط زنانی از خانواده های بسیار مرفه اند كه توانسته اند از سنت های اجتماعی فراتر بروند و دست به حركاتی متفاوت بزنند. پس زنان سوئیسی خیلی دیر آغاز به نوشتن كرده اند.
زرنگین درباره ی درصد خوانندگان كتاب در سوئیس اظهار داشت: از سویی، متأسفانه شاهد بسته شدن كتابفروشی ها به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی هستیم. از دیگر سو، تولید كتاب بسیار بالاست. تفكری كه در تولید كتاب به وجود آمده حس نویسندگی عام به جهت تسهیل انتشار كتاب است. همینطور كتاب های عامیانه تولید و فروش بسیار بالایی دارند.
او درباره ی رواج فلسفه و روانشناسی و آمیختگی آنها با ادبیات سوئیس، اظهار داشت: در سوئیس، روانشناسی گسترش بیشتری دارد. رشته های روان شناسی از رشته های پرطرفدار دانشگاهی هستند. اما كسی به این دانشجویان نمی گوید كه در نهایت بی كار خواهند بود. چون حالا دیگر شركت ها از روانشناس ها استفاده نمی كنند و بخش منابع انسانی با خدمات ماشینی جایگزین شده است. رشته ی روان تحلیلگری كه لاكان هم ذیل آن قرار می گیرد، در خیلی از دانشگاه های سوئیس برچیده شده است چون فقط رشته هایی توانسته اند پابرجا بمانند كه از نظر اقتصادی توجیهی داشتند و روان تحلیلگری توجیه اقتصادی ندارد.
زرنگین درباره ی تجربه ی رمان نویسی خود، اظهار داشت: من احترام بسیار بالایی برای رمان قائلم. سال ها می خواستم رمان بنویسم. اما همیشه نثر كوتاه می نوشتم. مدتی شروع كردم به نگارش داستان های كوتاه و هم زمان جایی برای خواندن دعوت شدم. در این جلسه، خانم نویسنده ای به من اظهار داشت: «خودت می دانی این اول یك رمان است» و این حرف مرا تشویق كرد. من همیشه با ایده آغاز می كنم. روی ایده ام بسیار كار می كنم؛ حتی بارها نوشته ام را بازنویسی می كنم. معمولاً بامداد های زود تا ظهر می نویسم. چون اوقات خلوتی است و كسی مزاحم نوشتنم نمی گردد. امیدوارم شعر بر نثرم اثر بگذارد، گرچه در شعرهایم بیشتر به دنبال كار بر روی خود كلمه ام. برای همین دانشنامه های بسیاری دارم و مدام در جست وجوی كلمه ام. در واقع، در نگارش شعر روی تأثیر آوایی كلمات در كنار هم و گاهی تناقض میان صدا و آنچه خوانده می گردد متمركزم. همچنین، روانكاوی را در طرح قهرمان های رمانم بسیار به كار می گیرم.
او درباره ی نقش مهاجرتش در تولید احساساتی برای نوشتن درباره ی ایران، اظهار داشت: ادبیات همیشه به دوری ربط دارد. ادبیات موقعیتی است كه انسان در دوری و نزدیكی برای خودش بوجود می آورد. مساله ی عوض كردن زبان برای من یكی از تجارب یك به یكی است كه در آثارم وارد شده است، اما لزوماً همه ی مسائل عنوان شده در رمانم این چنین نیستند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب