روایت خانه ای برآمده از تاریخ
کیت هنری: اصفهان در آخر کوچه بحرینی ها واقع در چهارباغ پایین، خانه ای است با دیوارهای کاه گلی مرمت شده که وجود خانه ای با تزئینات باشکوه مربوط به چنددوره تاریخی را به رهگذران نوید می دهد.
خانه تاریخی سرهنگ بخردی که به نام خانه حاج رسولی ها نیز شهرت دارد، یادگاری از معماری صفوی است که در دوره قاجار تکمیل شده و در دوره پهلوی اول، تغییراتی در آن انجام شده است. در این خانه که در دوره های مختلف مرمت شده تزئیناتی چشم نواز از دوران زندیه نیز به چشم می خورد.
در ابتدای ورود اصحاب رسانه استان اصفهان به خانه تاریخی بخردی که امکان این بازدید در هفته جاری به همت اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان فراهم گردید، میان سرایی با کف پوش هایی از آجر خشت ساده، آب نمایی با پنج آب فشان و دو باغچه قرینه و طویل جلوه نمایی کرد که تداعی کننده خانه باغ های گذشته است. دیوارهای این حیاط وسیع را علاوه سنگ، در و پنجره های مشبک و گره چینی، نقاشی های زیبا با رنگ های دل نشین، لوح های خطی پیوسته و گچ بری هایی به شکل کشته بری با خطوط اسلیمی و ختایی و مزین به رنگ های اخرایی فراگرفته اند.
مژگان محمدی، سرپرست هتل بوتیک سرهنگ می گوید: «خانواده ساکن در این خانه (حاج رسولی ها) به لحاظ قدرت سیاسی و اقتصادی به شدت قوی و درعین حال بسیار مردم دار و اصطلاحاً دست به خیر بوده اند، در زمان قحطی اصفهان چاه بزرگی در خانه تأسیس کرده و آب منطقه را تامین می کنند و آجرهای لازم برای مسجد خادمی که پیش ازاین به نام مسجد حاج رسولی ها شناخته می شده را تامین کرده اند.»
اما بالای پنجره ها قرقره هایی به شکل اردک، پرده هایی را مقابل پنجره های مشبک نگه داشته اند. محمدی دراین باره توضیح می دهد: بااینکه این حیاط به عنوان حیاط بیرونی، زیاد محل رفت وآمد و تردد محارم نبوده، اما با حضور مهمان، پرده ها آویز شده و صدایی شبیه به صدای اردک از آن خارج می شد و بدین سان اهل خانه و خصوصاً بانوان از حضور میهمان باخبر می شدند.
ازجمله لوح های موجود که بر پیشانی دیوارهای اطراف خانه و در زیر شیب سرها خوانده می شود، اشعاری از محتشم کاشانی است که بگفته محمدی، در زمان قاجار اضافه شده است.
در ضلع غربی خانه به اتاق پستو و راه پله هایی دوگانه می رسیم که برای دسترسی به اتاق گوشواره، پشت بام و اتاق های فوقانی طراحی شده اند، مژگان محمدی ضمن اشاره به این که گوشواره ها غلام نشین یا غلام گرد بوده اند، توضیح می دهد: «در اصفهان اصولاً معماری به این شکل است که یک تالار مرکزی دو اتاق در کنار و دو گوشواره در بالا بوده که دو اتاق کناری، پستوی خانواده برای قرار دادن وسایل، اتاق مرکزی، نشیمن خانواده و گوشواره ها فضای غلام نشین آقا و خانم بصورت مجزا و شاه نشین فضای عمومی برای دیدارها و بارعام ها بوده است و برای عدم دسترسی غلام های آقا و خانم در این بخش، راه پله های مجزا از دو سمت به اتاق می رسد، این اتاق ها هیچ نوع دیدی به اتاق های مرکزی و نشیمن خانواده نداشته اما صدا به دلیل نقره اندود بودن دیوارها سریع منتقل می شود تا خدمتکاران برای وظیفه خود حاضر شوند.»
در بخش غلام نشین، تالاری به نام شکم دریده وجود دارد که محمدی درباره ی وجه تسمیه آن می گوید: «در دوره صفوی تعدادی از سواره نظام، با تاخت وتاز به جان و مال مردم لطمه می زدند. برای مصون ماندن از این آسیب، مردم با ایجاد ساباط و سقف های قوس دار، دالان هایی را در کوچه ها ایجاد می کنند که سواره نظام امکان رد شدن از آنرا ندارد، اما با گذشت مدتی، برف و باران یا موجب ریزش سابات و یا سبب لطمه به دیوار مجاور آن می شد و برای حل این مشکل شکم یا دیوار تالار را می شکافند و سابات را جزء دیوارهای داخلی مجموعه می کنند و بنابراین به تالار مجاور آن تالار شکم دریده می گویند.»
او درباره ی تالار شاهنشین نیز این طور بیان می کند: «ما برای مرمت این بنا چالش های زیادی داشتیم، چونکه با بنایی مواجه بودیم که دقیقاً موزه بود و تزیینات زیادی از دوره های مختلف داشت. هرچند دیوار ساده سفید هم به دلیل قدمت باارزش محسوب می شد، اما قطاربندی ها، مقرنس ها و نقاشی ها، آیینه کاری و هر آنچه در یک فضای اشرافی استفاده می شد، در این فضا برای نمایش اشرافیت خانواده اجراشده است. در فضاهای قطار بندیِ این تالار که فضای خصوصی اهالی خانه بوده، نقاشی های آبی بر زمینه سفید دیده می شود که درباره ی زندگی روزمره آن زمان مثل رامش گری، آرایشگری، صحبت زن و مرد و... است، درحالی که در فضای شاه نشین عمومی نقاشی ها کاملاً رسمی و نمایش زندگی عمومی است.»
سرپرست و سرمایه گذار خانه سرهنگ با اشاره به اینکه بخش اندرونی خانه، هنوز مرمت نشده و هم اکنون برخی از اتباع افغان در آن ساکن هستند، اضافه می کند که میراث برنامه ای برای آن ندارد و ما نیز با وجود درخواست موفق به خرید نشده ایم.
حوض خانه خانه سرهنگ که از یک بخش مرکزی و دو فضای کناری تشکیل شده و با آب نمایی کوچک در مرکز به همراه تاق های آجرچینی با پوششی از رسمی بندی ها و اشکال هندسی آراسته شده است. محمدی ضمن اشاره به این که آجرچینی این فضا، تنها نمونه کاربندی باز در ایران است و نمونه مشابهی ندارد، بیان می کند: «این معماری شاهکار، با وجود زلزله، در دوره قاجار و بمبی که در دوران جنگ در نزدیکی منطقه به هدف خوردن کرده، لطمه ندیده و طی این زمان طولانی بار کلی فضا را با قوس های خفته، تحمل کرده است.»
محمدی ادامه می دهد: «شاه نشین اصلی مجموعه نیز با تزیینات آیینه کاری، مقرنس، کتیبه ها و طاقچه بلندهای زیبا، شاهکاری از معماری ایرانی را به معرض نمایش گذاشته است. کتیبه سردر این شاه نشین با کوچک ترین گره چینی ایران با ۶ سانتی متر، نمونه نادری از هنر گره چینی را نشان می دهد، طاقچه بلندها در این فضا با نقاشی هایی از دوره قاجار عقاید صاحب خانه را نشان داده است که ادعای اشرافیت و قدرت را با مردم داری و نیکوکاری توأمان داشته است.»
او می گوید: «البته در این شاه نشین، تنها مرمت اضطراری انجام شده که برای مرمت کامل به ۳ سال زمان نیاز است.»
اما تَرَک های کوچک و بزرگ بر دیوارهای خانه سرهنگ، رد اثر فرونشست را بر این شاهکار تاریخی نشان می دهد، فرونشستی که همه آنرا انکار می کنند و ازنظر میراث تأثیری بر بناهای تاریخی نداشته است!
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب