خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۳۸؛
وقتی افتخاری مرگ امیرکبیر را سوزناک تر کرد
موسیقی متن و تیتراژ سریال امیرکبیر یکی از خاطره سازترین ملودی های در رابطه با این قالب های تصویری است که با صدای علیرضا افتخاری فضای دلنشینی را در مقابل مخاطبان آن سالهای تلویزیون قرار داد.
دریافت 3 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از شروع و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در سی و هشتمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ مجموعه تلویزیونی «امیرکبیر» به آهنگسازی کامبیز روشن روان و صدای علیرضا افتخاری رفتیم که به سال ۱۳۶۴ تولید و بعد از پخش تبدیل به یکی محصولات ممتاز و محبوب رسانه ملی در زمینه سریال ها شد. سریالی خوش ساخت به کارگردانی سعید نیک پور که بواسطه متن، ایده های اجرائی و حضور برخی از بهترین بازیگران تئاتر و سینمای کشورمان آنچنان در دل و جان مخاطب نفوذ کرد که با وجود درونمایه ای تاریخی و محتوای متفاوت و کمتر تجربه شده ای که داشت اما بعنوان یکی از آثار پرمخاطب آن سالهای تلویزیون لقب گرفت.
سریال تلویزیونی «امیرکبیر» در سال ۱۳۶۴ به نویسندگی پرویز زاهدی و کارگردانی سعید نیک پور تولید و در قالب ۱۲ قسمت از آنتن شبکه یک سیما روی آنتن رفت. مجموعه ای از بستر یک دوره تاریخی بسیار مهم سرزمین ایران که به نام صدراعظم مقتول ناصرالدین شاه قاجار به نام امیرکبیر و توطئه های دشمنانش ثبت شده و دربرگیرنده اتفاقات دراماتیکی بود که بازی درخشان بازیگرانش و کنش های دراماتیک متن و کارگردانی سنجیده اش در بستر ساخت یک مجموعه دهه شصتی صدا و سیمای آن دوران فضای پرمخاطبی را فراهم نموده بود. شرایطی که بااینکه محدود به شبکه های یک و دو شده بود و مخاطب انتخاب دیگری برای تماشای سریال ها نداشت، اما اگر همین سریال دارای نکات ممتاز و بارزی نبود بطور قطع با شکستی مواجه می شد که در همان دوران نیز نمونه های آن یافت می شود.
داستان سریال امیرکبیر از مرگ محمد شاه و آمدن ناصرالدین شاه قاجار به تهران و تاج گذاری وی شروع و به دوران صدارت امیرکبیر، کارهای بسیار مهم وی در سازندگی کشور، توطئه های دشمنانش، تبعید به کاشان و در نهایت قتل او می پردازد. فضایی به شدت کنش مند و پر از تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در تاریخ ایران که با هم آمیختگی درام توانست نمایش دهنده خوبی از یک برهه تاریخی مهم کشورمان باشد. چارچوبی معتبر و دارای ارزش که با بازی هنرمندانی چون سعید نیک پور، ایرج راد، فخری خوروش، محمد مطیع، ژیلا سهرابی، شمسی فضل اللهی، ژاله علو، پرویز پور حسینی، هادی مرزبان، رضا فیاضی، غلامرضا طباطبایی، فرزانه کابلی، هوشنگ بهشتی، سروش خلیلی و فخرالدین صدیق شریف، حمید مهرآرا، سعید اویسی، غلامحسین لطفی، علی رامز، محمد عمرانی، فرانک فرهادی، مریم خسروی، امیرکریمی، بهمن بهرامی، بابک اسکندری، امیر ولی نژاد و رضا شریفی رنگ و بوی متفاوت و تماشایی را پیش روی مخاطبان قرار داده بود که همچنان خاطرات پخش این سریال را در ذهن ها نگه داشته است.
جالب این که سعید نیک پور در قسمتی از خاطرات خود درباره این سریال اظهار داشته بود: «این سریال در زمان جنگ و موشک باران ساخته شد و ما در تولید آن خیلی سختی کشیدیم. آن زمان به یاد دارم برای تصویربرداری «امیرکبیر» در کاخ گلستان کار می کردیم که در همان حوالی پشت ساختمان شمس العماره یک مینی بوس منفجر شد و آن روز واقعاً برایمان روز غم انگیز و فاجعه ای بود، به همین خاطر اصلاً خاطره های خوبی از آن زمان در ذهن ندارم. همین طور به یاد دارم یکی از روزهایی که مشغول ضبط سریال «امیرکبیر» بودیم طوفان آمد و تمام چادرها و لوکیشن ما را از بین برد»
اما از جذابیت های دراماتیک سریال امیرکبیر که عبور نماییم می رسیم به یکی از نقاط عطف و خاطره ساز سریال امیرکبیر که بواسطه حضور هنرمندانی چون کامبیز روشن در مقام آهنگساز سریال، خواننده مهم و معتبری چون علیرضا افتخاری و برخی از نوازندگان درجه یک موسیقی ایرانی همچون محمد علی کیانی نژاد و دیگران تبدیل به یکی از خاطره ساز ترین و نوستالژیک بخش های این سریال ماندگار و شاید سریال های مختلف تلویزیون در دهه گذشته شده است. موسیقی که در برگیرنده نکات علمی و کارشناسی فراوانی است که به جهت ایده پردازی ها و نبوغ موزیسین کارکشته و خوش اخلاقی چون کامبیز روشن روان می تواند در بخش های مختلف مورد تحلیل و بررسی بیشتری قرار گیرد.
از جذابیت های دراماتیک سریال امیرکبیر که عبور نماییم می رسیم به یکی از نقاط عطف و خاطره ساز سریال امیرکبیر که بواسطه حضور هنرمندانی چون کامبیز روشن در مقام آهنگساز، خواننده مهم و معتبری چون علیرضا افتخاری و برخی از نوازندگان درجه یک موسیقی ایرانی تبدیل به یکی از خاطره ساز ترین بخش های این سریال ماندگار شده است اتفاقاً در این شرایط بود که از همان ابتدای ساخت موسیقی و تیتراژ اثر که آن هم قصه جالبی دارد، رویکرد های کارشناسی و تحلیل گرایانه متفاوتی از موسیقی این سریال در بخش های مختلف رسانه ای آن دوران منتشر گردید و آنچنان هم مورد توجه قرار گرفت که سازندگان موسیقی این مجموعه ماندگار را بر آن داشت تا آلبوم موسیقی متن این سریال را نیز منتشر کنند.
موسیقی که علاوه بر استفاده های سنجیده و کارشناسی شده از مؤلفه های موسیقی کلاسیک و ارکسترال، به درستی از نشانه ها و ابزارهای موجود در موسیقی ایرانی بواسطه حضور نوازندگان کارکشته موسیقی اصیل ایرانی بهره برد که تبلور آن در موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال با صدای علیرضا افتخاری جلوه پیدا کرد. شرایطی که سبب شد تا این موسیقی تیتراژ تبدیل به یکی از مؤلفه ها و سکوهای پرتاب خواننده ای باشد که آن زمان تمام و کمال در خدمت موسیقی ایرانی بود و صدایش آنچنان مورد توجه قرار گرفت که تا مدت ها شاخه گل خوشبوی سبد شنیداری خانواده های ایرانی در تمام بخش ها بود.
صدایی معتبر و دارای شاخصه ها و خاصیت های منحصر به فرد که با اتکا به آموزه های محضر استادی چون جلال تاج اصفهانی در موسیقی متولد شد و با ورود به پروسه حرفه ای تولید محصولات موسیقایی و همین طور همکاری با بزرگانی چون کامبیز روشن روان انچنان رشدی پیدا کرد که بدون تردید نام علیرضا افتخاری را در ردیف ممتازترین و بهترین خوانندگان موسیقی کشورمان قرار داده که بر قدرت و تکنیکش کمتر کسی است که بتواند ایراد و اشکالی را وارد کند.
نمود عینی و شنیداری این نوع نگاه را می توانیم در موسیقی متن و تیتراژ سریال «امیرکبیر» ببینیم، آن زمان که وقتی صحنه به قتل رسیدن امیرکبیر در حمام فین کاشان به مخاطب ارائه می شود، این موسیقی متن کامبیز روشن روان و صدای علیرضا افتخاری آغشته با نوای سنتور است که تلخی مرگ یک بزرگمرد تاریخ ایران را برای ما دو چندان می کند. موسیقی که انگار خودِ میرزا محمد تقی خان فراهانی است که علیرضا افتخاری را نماینده خود برای بیان نوایی کرده که همچون آهی بر آمده از تاریخ خودرا جلوه گر می سازد.
به گفته یکی نوشتارهای رسانه ای که: «در این لحظات دیالوگی رد و بدل نمی گردد. اما تلفیق تصویر با موسیقی به خوبی گویای آن چیزی است که در جریان است. دستان جلاد می لرزد، بخاری در فضا پخش می شود که به رنگ خون امیرکبیر آغشته است و در همین لحظات صدای سوزناک افتخاری را می شنویم که می خواند، «بمیرید بمیرید در این عشق بمیرید در این عشق چو مردید همه روح پذیرید» و فضا بیش از پیش محزون می شود. موسیقی درحال پخش است، فضا در بخار سرخ محو می شود و بزرگ مردی در تاریخ برای همیشه جاودان می شود.»
البته علیرضا افتخاری مدتی پیش بود که با حضور در برنامه «دورهمی» مهران مدیری در پاسخ به سوال وی در خصوص نحوه حضورش در سریال «امیرکبیر» اظهار داشت: یکی از شب هایی که استاد محمدعلی کیانی نژاد (آهنگساز و نوازنده پیشکسوت نی) به استودیوی ضبط موسیقی سریال امیرکبیر می رفت به من اظهار داشت که من هم همراه او بروم.
این خواننده موسیقی ایران افزود: در استودیو بود که استاد کامبیز روشن روان به آقای کیانی نژاد اظهار داشت: «خواننده ای را سراغ داری که بتواند از پس خوانش بخش هایی از موسیقی متن و تیتراژ سریال برآید؟» در همین حین بود که آقای کیانی نژاد من را به آقای روشن روان معرفی نمود. من به آقای کیانی نژاد گفتم: «علی جان می دانی که پدرم ناراحت می شود اگر بداند که من خوانندگی می کنم، او اگر بفهمد که من آواز خوانده ام چون در خانواده تعصبات دینی زیادی وجود دارد او از این کار من ناراحت خواهد شد.» جالب این که پدرم همیشه با لهجه اصفهانی غلیظش می اظهار داشت: «می خوای مطرب بشی؟ می خوای شب تا بامداد بوخونی تا پلوت (پلو) بدن؟»
وی در ادامه اضافه کرد: خلاصه این که بنده باردیگر به استودیو ضبط موسیقی سریال امیرکبیر مراجعه کردم و آنجا قطعه مورد نظر آوازی را خواندم. بار اول ضبطی صورت نگرفت اما از شب دوم قطعه را خواندم و بعد که با اتوبوس به اصفهان بر می گشتم، همسرم به من اظهار داشت: «یک آواز از تو پخش گردید که چقدر هم خوب بود.» گویا آواز را هم همان شب از سریال پخش کرده بودند.
به هرحال همان گونه که اشاره شد، موسیقی متن این سریال تلویزیونی به قدری دربرگیرنده حال و هوای متفاوتی برای آهنگسازش بوده که تصمیم می گیرد از صدای علیرضا افتخاری در بخش های مختلف سریال استفاده نماید، بخش هایی که اوج آن در صحنه قتل امیرکبیر با قطعه آوازی سوزناکی پیش روی مخاطبان قرار گرفت و مرگ این مرد بزرگ ایران زمین را برای مردم سوزناک تر کرد. یک موسیقی دقیق در قالب ارکسترال به انضمام سازهای ایرانی که با وسواس بسیار دقیق کامبیز روشن روان، علیرضا افتخاری را به جامعه موسیقی ایران معرفی نمود که شاید بتوان او را بعنوان یکی از نخستین خوانندگان تیتراژ سریال های تلویزیونی در کنار دیگر رکوردهای ارزشمندی که از خود بر جای گذارده به حساب آورد.
توجه استادانه آهنگساز به ایجاد یک فضای معنوی موسیقایی در بخش های که ارتباط احساسی بیشتری با تماشاگر دارد، انتخاب فضای «ماهور» با وجود محدودیت های حسی این دستگاه موسیقی که تعدادی از صاحب نظران موسیقی روی آن بحث دارند، انتخاب درست اشعار و ملودی با تنظیم ارکستر سمفونیک، همکاری بسیار هوشمندانه آهنگساز با خواننده در القا بهتر ملودی های سکانس های مهم سریال، استفاده ازظرفیت های ناب موسیقی ردیف دستگاهی ایران در نهایت پختگی و تسلط کامل آهنگساز، نوازنده و خواننده برپایه یافته های علمی و دانشگاه حوزه موسیقی نیز از دیگر مولفه هایی هستند که می تواند درباره موسیقی متن و تیتراژ سریال امیرکبیر مورد توجه قرار گیرد.
پس با در نظر گرفتن این شرایط است که موسیقی متن و تیتراژ سریال «امیرکبیر» بدون هیچ تردیدی یکی از پیش قراولان و شروع کنندگان جریانی از ساخت موسیقی تیتراژ است که پیش از آن کمتر تجربه شده بود. شرایطی که قدرت ریسک پذیری بالایی داشت اما بواسطه حضور یک هنرمند جریان ساز و قدرتمندی چون کامبیز روشن روان و البته بهره مندی از حضور برخی از استادان موسیقی ایران و البته صدای ناب و شش دانگی چون علیرضا افتخاری، سبب ظهور و بروز جریانی شد که بعدها در زمینه موسیقی متن سریال ها انقلاب عظیمی را به پا کرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب